Contextueel Pastoraat, wat is dat?
‘No man is an island’, zo citeerde Aat van Rhijn de 17e eeuwse Engelse dichter John Donne om aan te geven hoe een mens nooit op zichzelf staat. Programma’s als ‘Spoorloos’ of ‘verborgen verleden’, interviews over de rol van familie, van vaders en moeders, zoals van de interviewer Coen Verbraak, ze geven aan hoe wezenlijk het is voor een mens om te ervaren en te weten waar je vandaan komt, op welke manier je al dan niet verbonden bent met mensen uit vorige generaties, ook met het oog op komende generaties. En om bij te dragen aan huidig en toekomstig samenleven dat familieverbanden overstijgt.
Het was de Hongaars-Amerikaanse psychiater en pionier op het gebied van familietherapie Ivan Boszormenyi – Nagy (1920-2007), die een systematiek bracht in het denken over mensen in hun onderlinge verbanden. Vanuit vijf optieken (dimensies) deed hij dat: feiten, psychologie, transacties, relationele ethiek en de ‘ontische’ afhankelijkheid van mensen (a la Martin Buber: in den beginne is er relatie).
‘Nagy’ is een bron van inspiratie geworden voor veel therapeuten en maatschappelijk werkenden over de hele wereld. In Nederland is zijn benadering verder uitgewerkt door Aat van Rhijn en Hanneke Meulink-Korf ten behoeve van geestelijk verzorgenden en pastores, en is bekend geworden onder de naam ‘Contextueel Pastoraat’.
Van Rhijn en Meulink-Korf ontdekten dat Nagy’s benadering van de menselijke werkelijkheid als een relationele werkelijkheid verenigbaar is met Bijbelse noties en met sommige geloofsopvattingen, met spirituele wijsheid die door generaties heen wordt overgedragen en met rituelen waarover pastores beschikken. Inmiddels ontdekken ook humanisten en moslims de waarde van de contextuele benadering die zij in gesprek brengen met hún bronnen van relationeel-ethische inspiratie.
Professionals die reageren op relationele dynamieken, dus op de wijzen waarop mensen met elkaar omgaan, merken dat het onvoldoende is om uitsluitend aandacht te schenken aan psychologische of systemische factoren. Verwachtingen van ‘fairness’, wederkerigheid en loyaliteit in familierelaties zijn minstens zo belangrijk. Nagy’s vijf-dimensionele ‘model’ is bij uitstek relevant voor het begrijpen van multigenerationele effecten van situationeel en relationeel onrecht in familieverbanden.
Het doel van iedere vorm van therapie is bij te dragen aan verminderen van lijden, toename van persoonlijke voldoening, toegenomen capaciteit om autonoom te functioneren en veerkrachtig te kunnen reageren op ingewikkelde relationele situaties. De contextuele benadering van Nagy wil dat doen door bij te dragen aan herstel van eerlijk en verantwoordelijk, betrouwbaar gedrag.
Van de professional vraagt dat een strategische houding van ‘meerzijdige partijdigheid’: in een therapeutisch proces mag ieder familielid de eigen kant van een lastige relationele kwestie inbrengen. De hoop is dat daardoor openheid ontstaat om de kant van de ander (anderen) te horen en erop te reageren met oog voor de nood en behoeften van de ander (anderen). Genereus zijn is geen verlies voor de één, maar winst voor beiden en kan worden ervaren als een ‘helend moment’ in de relatie.
De handvatten voor contextuele interventies zijn ook toepasbaar op andere dan familierelaties, zoals geloofsgemeenschappen en andere hechte of losse sociale verbanden – al dan niet intercultureel, interreligieus.
Marjo den Bakker
Achterhakkers 122
3311 JA Dordrecht
Voor meer informatie:
info@contextueelpastoraat.nl
telefoon: 06-22465129
Bank: NL97INGB0006790893
t.n.v. Stichting Contextueel Pastoraat in Nederland